20 nosorożców na „Światowy Dzień Nosorożca”!

W czwartek, 22 września, już po raz drugi na całym świecie obchodzono Światowy Dzień Nosorożca – święto obchodzone z inicjatywy organizacji zajmujących się ochroną tych wspaniałych, a zarazem krytycznie zagrożonych zwierząt.
O samym święcie pisaliśmy w 43. numerze 7 Dni Zoo, dziś natomiast mamy dla Was małą niespodziankę – z okazji Światowego Dnia Nosorożca postanowiliśmy zrobić małe zestawienie rozmaitych kulturowych skojarzeń i portretów tych niesamowitych zwierząt, które zawsze cieszyły się naszą ogromną sympatią i wiele razy pojawiały się na Mrówkojadzie.
Prezentujemy zatem 20 bardzo różnych wizerunków nosorożców, które są pochodną naszych skojarzeń z tymi zwierzakami.
Czekamy oczywiście i na Wasze propozycje!

20. Nosorożec rysunkowy – Natka, Nosorożec

Pastelowy nosorożec biały

To efekt pewnego weekendowego spotkania ze sztuką – sprawiliśmy sobie w prezencie pastele i przez cały wieczór sprawdzaliśmy, ile są warte i co jesteśmy w stanie dzięki nim narysować. Jak widać z powyższego rysunku, warte są całkiem sporo, a rysunkowy nosorożec prezentuje się niczego sobie.
Obecnie rysunek zajmuje poczesne miejsce w naszej galerii.

19. Rhino Heavy Armoured Car – pojazd pancerny

Rhino Heavy Armoured Car (fot. en.wikipedia.org/wiki/Rhino_Heavy_Armoured_Car)

Nosorożec – wiadomo – zwierz, który ze względu na swoją posturę kojarzy się z czołgiem: bo duży, silny, pancerny. Nie dziwi więc, że wiele pojazdów wojennych nawiązywało swoimi nazwami do nosorożca właśnie. Jednym z nich jest wóz pancerny o nazwie Rhino Heavy Armoured Car, wyprodukowany w latach 40. w Australii, który niestety ze względu na rozmaite problemy nie wszedł do masowej produkcji i pozostał jedynie w fazie prototypu.
A miał to być naprawdę solidny pojazd – 4,6 m długości, 2,3 m szerokości i 2,6 m wysokości oraz 8,5 tony wagi – nadmierna masa pojazdu okazała się być jednak jednym z największych jego mankamentów.
Pozostaje tylko pytanie – na ile ów pojazd pancerny przypominał nosorożca? Naszym zdaniem nazwa jest dopasowana bardzo dobrze :).

18. Moneta z nosorożcem z opolskiego zoo

Pamiątkowa moneta z opolskiego zoo – z jednej strony logo (panda), z drugiej nosorożec biały

Tę pamiątkową monetę kupiliśmy w opolskim zoo – za jedyne 6 zł. Z jednej strony znajduje się panda mała (która jest w logo opolskiego zoo), z drugiej zaś nosorożec biały. Naszym zdaniem są to jedne z najlepiej wykonanych monet pamiątkowych oferowanych w krajowych zoologach – gorąco polecamy!
Przy okazji warto dodać, że wizerunek nosorożca jest niezwykle popularny na monetach – możemy je zobaczyć m.in. na kongijskiej monecie z serii „Zagrożone zwierzęta”, kameruńskiej monecie z serii „Dzikie Zwierzęta Afryki” czy na złotej jednouncjowej monecie o nominale 100 rand pochodzącej z serii „2009 Natura Coin Series”, wybitej przez mennicę RPA – monetę tę uznano za „Monetę Roku” na tegorocznych Światowych Targach Numizmatycznycyh w Berlinie.

Osobną kwestią są wizerunki nosorożców obecne na banknotach:

Banknot z Nepalu

A u nas tylko „wielcy Polacy” z naciskiem na władców -nie mówimy już, żeby drukować banknoty z mrówkojadem, ale z niedźwiedziem czy borsukiem – dlaczego nie?

Aż żal byłoby wydawać takie pieniądze :).

17. Nosorożec pocztowy – znaczek pocztowy z nosorożcem białym z poznańskiego Nowego Zoo

Znaczek pocztowy z wizerunkiem nosorożca białego z poznańskiego Nowego Zoo

Ten znaczek pocztowy z wizerunkiem nosorożca białego z poznańskiego Nowego Zoo został wyemitowany w 2005 roku w nakładzie półtora miliona sztuk.

Znaczków pocztowych z nosorożcem znajdziemy mnóstwo na całym świecie, m.in. na Kubie, we Francji czy w Zjednoczonych Emiratach Arabskich…

16. Figurka nosorożca – Schleich

Figurka nosorożca firmy Schleich

Schleich to jeden z najlepszych na świecie producentów figurek animalistycznych, a nosorożec jest jedną z najlepszych schleichowych figurek – jest ozdobą naszej jeszcze niedużej, ale wciąż rosnącej kolekcji.
Do kupienia za 20-35 zł, w zależności od sklepu.

15. Nosorożec włochaty z Aquarium i Muzeum Przyrodniczego w Krakowie

Spreparowany nosorożec włochaty ze zbiorów Aquarium i Muzeum Przyrodniczego w Krakowie

W zbiorach Aquarium i Muzeum Przyrodniczego w Krakowie można oglądać spreparowanego, zachowanego w idealnym stanie, prehistorycznego nosorożca włochatego. To jedyny zachowany w całości okaz tego wymarłego ponad 12 tys. lat temu zwierzęcia na całym świecie!
Unikalny okaz nosorożca włochatego sprzed 30 tysięcy lat znaleziono w Staruni koło Stanisławowa w 1929 roku – wtedy też trafił do muzealnych zbiorów.

14. Eugene Ionesco, Nosorożec

Eugene Ionesco, "Nosorożec"

Eugene Ionesco to słynny francuski dramaturg rumuńskiego pochodzenia uchodzący za współtwórcę teatru absurdu.
W 1959 roku napisał sztukę pod tytułem Nosorożec, która choć w Polsce jest mniej popularna, to na świecie – zwłaszcza we Francji i w USA, cieszy się wielką popularnością i nadal grywana jest na deskach teatrów.
Opowiada o pewnym prowincjonalnym miasteczku we Francji, którego mieszkańcy… zmieniają się w nosorożce! Jedyną osobą, która tego nie robi jest niejaki Berenger, postać bardzo przeciętna i nieszczególnie sympatyczna…
Sztukę uznano za krytykę konformizmu, w szczególności zaś tendencji panujących w Europie przed wybuchem II wojny światowej, gdy niebywałą popularność zyskały ruchy faszystowskie.
Czym jest w tej sztuce nosorożec? Symbolem czegoś, co niemożliwe, nieprawdopodobne, a jednak istnieje – sztuka zaczyna się bowiem atakiem nosorożca na wspomniane francuskie miasteczko. Nikt w niego nie wierzy, choć istnieją niepodważalne dowody jego obecności. Niewiara w jego istnienie nie przeszkadza jednak mieszkańcom miasteczka zamieniać się później w nosorożce…

13. Rocksteady z Wojowniczych Żółwi Ninja

Rocksteady (z lewej) i Bibop

Rocksteady to jeden z bohaterów niezwykle popularnego w latach 90. amerykańskiego serialu animowanego – Wojowniczych Żółwi Ninja. Przeciwnikiem tytułowych żółwi był niejaki Shredder, a jego pomocnikami byli Rocksteady i jego nieodłączny partner, Bebop. Obaj byli wyjątkowo nierozgarnięci i odznaczali się wybitnie niską inteligencją. Swego czasu byli członkami nowojorskiego gangu, jednak pod wpływem Shreddera zostali zmutowani –  Bebop w dziką świnię, Rocksteady zaś w… nosorożca!
Ciekawostką jest fakt, że Rocksteady to zarazem nazwa stylu muzycznego, który narodził się na Jamajce i uznawany jest za prekursorski wobec reggae…

12. Mistrz Grzmiący Nosorożec, Kung Fu Panda 2

Mistrz Grzmiący Nosorożec to jeden z drugoplanowych bohaterów animacji Kung Fu Panda 2, która na ekranach kin pojawiła się w tym roku (naszą recenzję filmu możecie przeczytać tutaj).
Mistrz Grzmiący Nosorożec jest powiernikiem legendarnego Młota Burzy i przewodniczy Radzie Kung Fu, która chroni miasto Gongmen. Jest spadkobiercą wielu pokoleń mistrzów – ceniony jest za mądrość, poczucie humoru i niezliczone dobre uczynki, ale też niezwykłą siłę. Jego bronią jest potężny młot.

Warto dodać, że cała armia pancernych nosorożców pojawiła się już w pierwszej części przygód Po – strzegli oni więzienia, w którym przebywał Tai Lung.

Nosorożce pancerne, "Kung Fu Panda"

11. Mechaniczny nosorożec z filmu Ace Ventura: Zew Natury

Przygody szalonego detektywa Ace’a Ventury na pewno nie trafią w gusta każdego odbiorcy – mnóstwo w nich niesmacznych żartów i scen, gdy z zażenowania wolelibyśmy wyłączyć telewizor/wyjść z kina. Dla wielu jedną z takich scen jest słynna scena z wychodzeniem z mechanicznego nosorożca, w którym utknął Ventura.

Sam mechaniczny nosorożec prezentuje się rewelacyjnie, ale Jima Carrey’a wolimy jednak w nieco innych rolach…

10. Federico Fellini, A statek płynie

Federico Fellini, wielki włoski reżyser, znany jest w Polsce głównie jako twórca La Strady, Słodkiego życia, Amarcordu i Osiem i pół. W 1983 roku, a więc już pod koniec swojego życia, nakręcił jednak bardzo dziwny film p.t. A statek płynie.
W filmie pojawia się scena, w której bohater zabiera ze sobą na łódkę – po katastrofie transatlantyku – właśnie nosorożca, który znajdował się wcześniej pod pokładem statku…

9. Nosorożce sportowe – Leeds Rhinos vs Rochester Rhinos

Nosorożec jest też wielce wdzięcznym bohaterem dla rozmaitych drużyn sportowych – znajduje się w logo m.in. angielskiej drużyny rugby Leeds Rhinos oraz amerykańskiego klubu piłkarskiego Rochester Rhinos.
Drużyna z Leeds to siedmiokrotny mistrz Anglii, założony w 1890 roku, jednak dopiero od 1997 roku mający w swojej nazwie i logo nosorożca.
Natomiast klub z amerykańskiego Rochester, założony w 1996 roku, nie może jeszcze poszczycić się żadnymi osiągnięciami, za to nosorożca w swojej nazwie i logo ma od samego początku istnienia klubu!

8. Nosorożec w logo poznańskiego zoo

W logo poznańskiego zoo widnieje głowa nosorożca białego – od kilkunastu lat jednego z najważniejszych mieszkańców zoo.
Co ciekawe, nosorożca możemy zobaczyć także na wielkim drogowskazie znajdującym się półtora kilometra przed zoo.

Na drogowskazie przy ul. Krańcowej nosorożcowi partneruje zebra

Obecnie w Nowym Zoo nad Maltą możemy zobaczyć parę nosorożców białych – Dino i Diunę.

7. Pietro Longhi, Nosorożec albo Pokaz nosorożca w Wenecji

„Nosorożec”, znany też jako „Pokaz nosorożca w Wenecji”, to obraz bardzo dziwny – choć prezentowana na nim scena wydaje się być nieprawdopodobną, to pokazuje wydarzenie jak najbardziej autentyczne!
Obraz autorstwa weneckiego malarza Pietro Longhiego przedstawia pokaz słynnego w owym czasie w Europie nosorożca o imieniu Clara. Zwierzę było jedną z głównych atrakcji karnawału w Wenecji w roku 1751. Jest to „Prawdziwy portret nosorożca” – jak głosi afisz w dalszym planie obrazu.
Pietro Longhi wykonał obraz na zamówienie weneckiego arystokraty Giovanniego Grimaniego, który uprzednio zamawiał już obrazy przedstawiające atrakcyjne dziwy natury, jak np. pewnego giganta z Irlandii. Na obrazie Clarę podziwiają zamaskowane postaci – typowe figury weneckiego karnawału – wśród których znajduje się m.in. właściciel nosorożca, który  trzyma w ręce róg Clary, który straciła w 1750 roku.
Obraz Longhiego znajduje się obecnie w muzeum Ca’ Rezzonico w Wenecji.
Clarę, oprócz Pietra Longhiego, portretował m.in. Jean-Baptiste Oudry, francuski portrecista królów.

Jean-Baptiste Oudry, "Clara". 1749

Clara, urodzona w 1738 roku samica nosorożca indyjskiego, była atrakcją swego czasu. Jej właściciel pokazywał ją we wszystkich stolicach europejskich. Odwiedziła też Polskę – była w Warszawie, Gdańsku, Wrocławiu i Krakowie.
Padła 14 kwietnia 1758 roku w wieku 20 lat.

6. Rzeźba nosorożca przed Ogrodem Zoologicznym w Zamościu

Rzeźba nosorożca przez zamojskim zoo (fot. gazeta.pl)

Rzeźba nosorożca – reklamowana w wielu miejscach jako jedyna w Polsce (co jest oczywiście nieprawdą!), jest chyba najbardziej rozpoznawalną i charakterystyczną zarazem reklamą zamojskiego zoo. Jej autorem jest znany i ceniony rzeźbiarz animalista, Władysław Frycz. „Nosorożec” powstał w 1978 roku podczas zamojskiego pleneru rzeźbiarskiego. Nosorożec – posiadający aż trzy rogi – wykonany jest z metalu, który jest ulubionym tworzywem Frycza. Co ciekawe, nosorożec jest bardzo częstym motywem w pracach artysty, którego innym znanym dziełem jest „Żyrafa” z Parku Praskiego w Warszawie.

5. Nosorożec bojowy perskiej armii z filmu (i komiksu!) 300

300 – film Zacka Snydera z 2007 roku opowiadający o starciu trzystu walecznych Spartan z ogromną armią Persów pod wodzą Kserksesa – to kino w każdym calu postmodernistyczne – podobnie jak komiks Franka Millera, którego jest adaptacją. Wszystko jest tu do granic możliwości przerysowane – od wyrzeźbionych brzuchów Spartan po wygenerowaną komputerowo przestrzeń filmu. Jednych może to odrzucić, inni będą zachwyceni – my należymy do tej drugiej grupy.
W naszym zestawieniu interesuje nas jednak nie film jako całość, ale jedna szczególna scena, w której pojawia się nosorożec. Albo coś, co za nosorożca uchodzi.
Oto rozwścieczony stawianym przez Spartan oporem Kserkses wysyła wojska „z najciemniejszych zakątków swojego imperium”, wśród których są monstrualne słonie indyjskie, wyglądające jak olifanty z Władcy Pierścieni oraz potężnego, pancernego nosorożca, który z impetem rusza na grupkę dzielnych Spartan – scenę natarcia pancernego nosorożca można zobaczyć tutaj.
Oczywiście można utyskiwać nad tym, skąd nosorożec w perskiej armii i dlaczego taki wielki, warto jednak pamiętać, że 300 to adaptacja komiksu, a jego twórcy nie zamierzali nikogo przekonywać do tego, że ich dzieło ma cokolwiek wspólnego z historią. My też nie :).

4. „Nosorożec” z poznańskiej Cytadeli

"Nosorożec" z poznańskiej Cytadeli - wersja letnia

To zdecydowanie jedna z naszych ulubionych rzeźb – betonowy twór, znajdujący się na poznańskiej Cytadeli. Nie mamy pojęcia, czym tak naprawdę jest, kiedy powstał i kto go wykonał, ale naszym zdaniem jest to nosorożec – nie dość, że jeden z najpiękniejszych, to jeszcze najbardziej oryginalnych.

I w wersji zimowej!

Oczywiście kwestia „nosorożcowatości” rzeźby zależy od punktu widzenia – na zdjęciu nr 1 widzimy nosorożca… białego (???), na drugim zaś… hm, z rogiem poprzecznym? Trochę jak nosorożce z animowanego filmu Epoka lodowcowa:

Pewne podobieństwo jest, choć nosorożec z Cytadeli powstał przed 2002 rokiem, gdy nakręcono pierwszą część "Epoki lodowcowej"...

3. Koszalińskie nosorożce

Nosorożec ogródkowy - Koszalin

Kiedyś szukaliśmy w Koszalinie ogrodu zoologicznego i udało się nam ustalić, że w latach 70. były w Koszalinie całkiem realne plany budowy ogrodu zoologicznego w północno-wschodniej części miasta na terenach leśnych przylegających do najwyższego wzniesienia w regionie, Góry Chełmskiej, ale nic z tego nie wyszło. W powojennej historii miasta za zoologiczny akcent można więc uznać jedynie dwa małe ogródki zoologiczne – jeden w parku nad rzeczką, drugi na terenie jednostki wojskowej w okolicach szpitala. Tyle. Dziś w obrębie Koszalina znajduje się jeszcze tzw. Indiański Świat, w którym zobaczyć można bizony.
Nie wolno jednak zapomnieć, że swego czasu amerykańska „prasa” donosiła, że w Koszalinie znajduje się „prawdziwe zoo”, które miało mieć w swojej kolekcji – uwaga! – hipopotama! Tyle, że został on brutalnie… zjedzony przez głodnego kierowcę, co miało się stać początkiem końca zoo.

Dlaczego to zrobił? Bo był głodny…

Dziś w Koszalinie nie ma już śladu po hipopotamach, żywa jest natomiast tradycja eksponowania… nosorożców!
Najpierw był jeden, potem – w cudownych okolicznościach (bez udziału drugiego dorosłego!) – pojawił się drugi, mniejszy – zapewne „młode”:

Koszalińskie nosorożce

Jakby tego było mało, na terenie Koszalina znajduje się jeszcze jeden „nosorożczy” motyw – dwa wspaniałe nosorożce wyrzeźbione na tablicy informacyjnej pewnej placówki:
Co ciekawe, także i w tym przypadku mamy do czynienia z parą osobników – dorosłym i młodym.

2. Salvador Dali, Rinoceronte vestido con puntillas

W piątek opowiedzieliśmy Wam o fascynacji Salvadora Dalego mrówkojadami – zaznaczyliśmy wówczas, że drugim ukochanym zwierzęciem artysty był nosorożec właśnie. Dali zafascynowany był w szczególności rogiem nosorożca, który jego zdaniem „odznacza się boską geometrią, ponieważ rozwija się w spirali logarytmicznej”. Cokolwiek :).
Fascynacja nosorożcem przejawiała się w licznych szkicach i rzeźbach, które Dali stworzył na przestrzeni wielu lat, a których bohaterem był nosorożec.
W 1956 roku Salvador Dalí stworzył jedną ze swoich najsłynniejszych rzeźb Rinoceronte vestido con puntillas („Nosorożec ubrany w koronki”), którą widać na powyższym zdjęciu. Tworząc swoją rzeźbę inspirował się drzeworytem Albrechta Dürera (patrz: pozycja nr 1).
Inne znane rzeźby Dalego z motywem nosorożca to m.in. rzeźba z brązu Rhinocéros habillé en dentelle z 1981 roku:

monumentalna rzeźba z Puerto Banus (ważąca ponad 3,5 tony!):

oraz nietypowa rzeźba z brązu Cosmic Rhino lub inaczej Rhinocérontique Goosebumps, wykonana w 1956 roku.
Warto dodać, że wszystkie te rzeźby – podobnie jak wiele innych – są wariacjami na temat drzeworytu Dürera.

Na koniec ciekawostka: w najnowszym filmie Woody’ego Allena – O północy w Paryżu – pojawia się postać Salvadora Dalego, grana przez Adriena Brody’ego. Postać to bardzo drugoplanowa, ale znakomita, a z punktu widzenia powyższego artykułu szczególna, bowiem najczęściej powtarzanym przez filmowego Dalego słowem jest… rhinoceros!

(Swoją drogą – gorąco polecamy obejrzenie filmu, nie tylko przez wzgląd na Salvadora Dalego i genialny motyw z nosorożcem)

1. Albrecht Dürer, Nosorożec

Albrecht Dürer, Nosorożec (rycina)

Nosorożec Dürera to potoczna nazwa drzeworytu wykonanego przez niemieckiego malarza i grafika Albrechta Dürera w 1515 roku. Co ciekawe, sam Dürer nigdy nie widział prawdziwego nosorożca – obraz został oparty na opisie i szkicu nieznanego artysty, który przybył do Lizbony w 1514 roku. Pierwszy żywy nosorożec od czasów rzymskich pojawił się w Europie w 1577 roku. Drzeworyt Dürera trudno uznać za dokładne odwzorowanie nosorożca – przedstawia zwierzę pokryte twardymi płytami, wyglądające jak zakute w ciężką zbroję. Do tego dochodzi jeszcze dziwny skręcony róg na grzbiecie. Pomimo tych anatomicznych nieścisłości drzeworyt Dürera stał się bardzo popularny w Europie i na wiele lat wyznaczył kanon przedstawiania nosorożca – aż do połowy XVIII  wieku, gdy do Europy zawitała słynna Clara (patrz: punkt 7) ludzie Zachodu wyobrażali sobie nosorożce w oparciu o dzieło niemieckiego grafika. Uważa się, że prawdopodobnie żaden inny obraz animalistyczny nie wywarł tak wielkiego wpływu na sztukę, jak Nosorożec Dürera.
Ponoć jeszcze na początku XX wieku w niemieckich podręcznikach drzeworyt ten prezentowany był jako… przedstawienie nosorożca! Jak już wspomnieliśmy, wielkim miłośnikiem dzieła Dürera był Salvador Dali, który inspirował się nim przez wiele lat.

EPILOG

Powyższe zestawienie to oczywiście jedynie nasz subiektywny wybór – każdy mógłby podać pewnie jeszcze co najmniej kilka-kilkanaście innych skojarzeń, nawiązań i wyobrażeń nosorożca, do czego zresztą serdecznie zachęcamy.
A na koniec przedstawiamy czwórkę naszych ulubionych polskich nosorożców – ale tych „prawdziwych”, które możemy zobaczyć w ogrodach zoologicznych w Poznaniu i w Warszawie (poza tym nosorożce są jeszcze tylko w Opolu i Chorzowie).

Dino - nosorożec biały, Nowe Zoo Poznań

Diuna - nosorożec biały, Nowe Zoo Poznań

Kuba vel Jakub - nosorożec indyjski, Zoo Warszawa

Shikari - nosorożec indyjski, Zoo Warszawa

A jaki jest Wasz ulubiony motyw z nosorożcem? Czekamy na Wasze propozycje – zwłaszcza takie, których zabrakło w naszym zestawieniu!