Oliwa najlepszym ogrodem zoologicznym w Polsce? Plany rozwojowe gdańskiego ZOO – lwiarnia, słoniarnia i…

W ostatnim czasie wiele mówiło się o rozbudowie polskich ogrodów zoologicznych – a to o mocarstwowych planach w Łodzi, a to o równie imponujących (a bardziej prawdopodobnych) w Płocku, planuje i buduje się także w Białymstoku, Zamościu, Poznaniu, Toruniu (o tym lada dzień!). Cały czas też coś dzieje się we Wrocławiu, pomysły ma Opole, a i w pozostałych ogrodach nie brakuje inwestycji (choć mniej efektownych).
Dlatego też postanowiliśmy zobaczyć, co planuje się wybudować w największym polskim ogrodzie zoologicznym – ZOO w Gdańsku-Oliwie, które, choć bez takiego rozgłosu jak Poznań (słoniarnia) czy Warszawa (hipopotamiarnia) wykonało w ostatnich latach wyjątkowy postęp, dzięki czemu stało się jednym z najpiękniejszych i najlepszych ogrodów zoologicznych w Polsce.
A to dopiero początek!

ZOO w Gdańsku - zdjęcie satelitarne. Obecny zasięg zagospodarowanego obszaru ZOO i zasięg planowany

(Wszystkie przedstawione w poniższym artykule zdjęcia, wykresy i informacje opracowaliśmy w oparciu o materiały otrzymane od architekta i planisty gdańskiego ZOO, Pana Marka Nakoniecznego, z Gdańskiej Pracowni Urbanistycznej ALTER POLIS. Za ich udostępnienie serdecznie dziękujemy!).
(Wszystkie cytaty pochodzą z tzw. „drugiego pakietu oliwskiego”, poświęconego planom inwestycyjnym gdańskiego ZOO, realizowanym przez Pana Nakoniecznego).

UWARUNKOWANIA ROZWOJU OLIWSKIEGO ZOO

W pierwszym 40-leciu rozwoju oliwskiego ZOO zagospodarowanie ogrodu koncentrowano na robotach makroniwelacyjnych, hydrotechnicznych i nasadzeniach zieleni, związanych z kształtowaniem wybiegów terenowych i kształtowaniem krajobrazu.

W praktyce oznaczało to, iż budowa budynków hodowlanych ograniczała się głównie do drewnianych stajni, szop i wiat dla zwierząt, z których w dodatku większość istnieje do dziś, a budynki zimowisk zwierząt ciepłolubnych powstały w oparciu o adaptację istniejących tu wcześniej poniemieckich drewnianych baraków. Przełom lat 70. i 80. oraz początek lat 80. to pierwsze większe, pawilonowe inwestycje – drewniany pawilon ptaków wodnych (obecnie zamieszkiwany przez kapibary, tapiry i hipopotamy karłowate), pawilon nosorożca (obecnie hipopotamów nilowych), pawilon drapieżników i pawilon słoni.

Pawilon hipopotamów - ZOO Gdańsk

Niestety z biegiem lat, większość tych obiektów przestała spełniać europejskie standardy, a dalsza eksploatacja niektórych obiektów nie tylko stawiała gdańskie ZOO w złym świetle, ale groziła nawet wykluczeniem z EAZA! Dlatego też w ostatnich latach przeprowadzono cały szeregi inwestycji: zmodernizowano dawne klatki zewnętrzne drapieżników, wybudowano Nową Małpiarnię i zlikwidowano starą, wybudowano żyrafiarnię i gadziarnię z ptaszarnią.

Nowa żyrafiarnia (fot. M. Nakonieczny)

To jednak nie rozwiązuje do końca głównego problemu gdańskiego ZOO, jakim jest niewystarczająca ilość pawilonów, w dodatku dwa istniejące – słoni i hipopotamów nilowych – są stanowczo zbyt małe i uniemożliwiają dalszą hodowlę tych zwierząt. Co więcej, oba pawilony nie nadają się też do dalszej rozbudowy.
A niedobór pawilonów to nie tylko problemy hodowlane i kwestie związane z warunkami życia zwierząt, ale także problemy ekspozycyjne – w praktyce bowiem zbyt mała ilość pawilonów wpływa na mniejszą frekwencję w okresie pozasezonowym.
Dlatego też poprawa posezonowej wartości ekspozycyjnej jest głównym wyznacznikiem dalszego rozwoju gdańskiego ZOO.

NAJWAŻNIEJSZE ZASADY ROZWOJU OLIWSKIEGO ZOO

Zapóźnienia oliwskiego ZOO w realizacji pawilonów zwierząt ciepłolubnych i w posezonowej ekspozycji tych zwierząt wewnątrz pawilonów są na tyle duże, iż praktycznie nie ma obecnie możliwości szybkiego dojścia do współczesnych standardów europejskich. Z tego powodu wszelkie działania prowadzone są stopniowo i z uwzględnieniem tych, na które są realne szanse realizacji.
Przy tym przyjęto dwie główne zasady rozwoju oliwskiego ZOO: kontynuowanie jego środowiskowo-naturalnego charakteru, oraz wykorzystanie jego predyspozycji terenowych dla hodowli i ekspozycji zwierząt zagrożonych wyginięciem w ich naturalnym środowisku.
W związku z tym w zakresie realizacji nowych pawilonów w pierwszej kolejności realizowane są te obiekty, których brak lub nieodpowiedni standard ogranicza lub uniemożliwia optymalne wykorzystanie pod względem hodowlanym i ekspozycyjnym możliwości oliwskiego ZOO. Wymaga to także dostosowania odpowiedniej liczby pawilonów do wybiegów zewnętrznych, których w oliwskim ZOO jest wyjątkowo dużo i to najwyższej jakości, niestety z niewystarczającą ilością obiektów, przez co nie są w pełni wykorzystywane ich możliwości tak hodowlane, jak ekspozycyjne.
Dlatego też do czasu nadrobienia wszystkich zaległości pawilonowych, nie będą prowadzone inwestycje skierowane na budowę obiektów dla zwierząt zamieszkujących stricte wybiegi wewnętrzne.
Docelowo zatem gdańskie ZOO ma funkcjonować w ten sposób, iż wszystkie nowo realizowane pawilony zwierząt ciepłolubnych muszą mieć zapewnioną ekspozycję posezonową, bądź z pomieszczenia publiczności wewnątrz pawilonu, bądź z zadaszonej strefy na zewnątrz pawilonu. Coś, o czym zapomniano swego czasu budując poznańskie Nowe ZOO…

Ptaszarnia z Gadziarnią w gdańskim ZOO

Zamysłem kompozycyjnym zaś jest skoncentrowanie ich w centralnej i południowej części ogrodu, w szczególności na obszarze nowo projektowanej Partii Wejściowej oliwskiego ZOO.

Tyle uwag wstępnych – przejdźmy zatem do samych planów, najpierw jednak…

CO JUŻ ZROBIONO, CZYLI INWESTYCJE ZREALIZOWANE W OSTATNICH LATACH W GDAŃSKIM ZOO I KATEGORIE ROZWOJU GDAŃSKIEGO ZOO

Trzy kategorie rozwoju gdańskiego ZOO

I

Po 45 latach istnienia oliwskiego ZOO, odziedziczono kilka obiektów substandardowych, wstydliwych zarówno w aspekcie hodowlanym , jak i ekspozycyjnym. W specjalistycznym opracowaniu dotyczącym rozwoju oliwskiego ZOO sporządzonym w 2002 r. ustanowiono kategoryzację zadań inwestycyjnych.
Kategorię I zadań priorytetowych ustanowiono dla inwestycji związanych z likwidacją obiektów substandardowych. Rozwiązanie problemu substandardów w sposób zgodny z duchem współczesnych ogrodów zoologicznych warunkowało przystąpienie oliwskiego ZOO do elitarnego stowarzyszenia europejskich ogrodów zoologicznych (EAZA).
Z ostatnim spośród substandardów uporano się w 2009 r., a problemem tym było miejsce pobytu niedźwiedzi brunatnych.
Problemy z substandardami w oliwskim ZOO rozwiązano na 2 sposoby.

Pierwszym z nich było przystąpienie do realizacji nowych obiektów zamiennych za substandardowe (Nowa Małpiarnia, Nowa Ptaszarnia z Gadziarnią, nowe woliery rysi i żbików), drugim zaś było przekazanie zwierząt z substandardowych obiektów do innych placówek, a następnie bądź całkowita likwidacja substandardowego obiektu, bądź jego modernizacja z przeznaczeniem dla innych zwierząt (przekazanie lwów, tygrysów, niedźwiedzi himalajskich, lampartów i następnie modernizacja Pawilonu Drapieżników z przeznaczeniem dla dzikich kotów średniego i małego pokroju – lampartów, serwali, karakali oraz przeniesienie wilków na nowy wybieg i modernizacja dawnego wybiegu wilków z przeznaczeniem dla tygrysów syberyjskich i niedźwiedzi brunatnych).

Nowy wybieg wilków - ZOO Gdańsk

II

W specjalistycznym opracowaniu dotyczącym rozwoju oliwskiego ZOO, sporządzonym w 2002 r., ustanowiono specjalną, II kategorię, dla zadań inwestycyjnych związanych z rozwojem oliwskiego ZOO.  Uznano w niej – w oparciu o obserwacje w innych ogrodach zoologicznych w Polsce – iż samo utrzymywanie ogrodu na wysokim, acz stabilnym poziomie, prowadzi niestety do spadku zainteresowania ogrodem, a więc spadku frekwencji. Tę z kolei można utrzymywać – a przede wszystkim zwiększać – poprzez spektakularne nowe inwestycje i sprowadzanie nowych zwierząt. Sprawdziło się to choćby w poznańskim Nowym ZOO, gdzie w dwóch kolejnych latach oddano do użytku kolejno wybieg i chatę tygrysów syberyjskich oraz nową słoniarnię. Przyczyniło się do ogromnego wzrostu liczby odwiedzających i ożywiło atmosferę wokół samego ZOO. Z takim też założeniem planowano w Gdańsku budowę żyrafiarni. W okresie 2 lat od oddania jej do użytku, na skutek tej inwestycji oraz postrzeganego przez publiczność ogólnego rozwoju oliwskiego ZOO (a także wielu pomniejszych inwestycji) frekwencja wzrosła o ok. 50%, czyniąc tym samym oliwskie ZOO najbardziej atrakcyjnie rozwijającym się ogrodem zoologicznym Polski!

Natomiast takie inwestycje oliwskiego ZOO jak: Nowa Małpiarnia, Nowa Ptaszarnia z Gadziarnią, nowe woliery dla rysi i żbików, zmodernizowane wybiegi dla tygrysów i niedźwiedzi brunatnych, nowy punkt widokowy przy wybiegu słoni – są przykładami zarówno kategorii I (likwidacja substandardów), jak i kategorii II (rozwój).

Pawilon małp - ZOO Gdańsk

III

III kategoria została ustanowiona stosunkowo niedawno, wydaje się jednak być najważniejszą ze wszystkich i dominującą w planach na przyszłość. Obejmuje ona bowiem zadania inwestycyjne związane z  uczestnictwem oliwskiego ZOO w programach o charakterze humanitarnym lub ochronnym wobec zwierząt dziko żyjących. Szczególnym celem jest zapoznanie publiczności z całokształtem działań związanych z hodowlą gatunków ginących (najważniejszą działalnością współczesnych ogrodów zoologicznych) oraz, w związku z rewitalizacją zwierząt – uwrażliwienie publiczności na niehumanitarne postępowanie wobec zwierząt.
Inwestycjami już zrealizowanymi w ostatnich latach w ramach tej kategorii są:
– rewitalizacja małp przebywających uprzednio w laboratoriach (o gdańskich rezusach i ich ochronie pisaliśmy tutaj).

Rezus z gdańskiego ZOO

– uczestnictwo w programie ochrony osłów somalijskich
– rewitalizacja słoni (o tym szerzej w artykule o gdańskich słoniach – niebawem na stronie!)

Do tej kategorii należeć też będą niemal wszystkie planowane na najbliższe lata inwestycje.

WIELKIE WIZJE I WIELKIE PLANY, CZYLI CO POWSTANIE W GDAŃSKIM ZOO W NAJBLIŻSZYCH LATACH?

Poznaliśmy już pokrótce uwarunkowania historyczne rozwoju gdańskiego ZOO oraz najważniejsze zasady, jakimi kieruje się ogród w doborze kolejnych inwestycji, czas zatem chyba w końcu je przedstawić.
A te są ogromne i imponujące i robią niesamowite wrażenie. Co więcej – od czasów wizji budowy Nowego ZOO w Poznaniu w latach 50-70. tak szeroko zakrojonych i tak efektownych, a przy tym przemyślanych planów, polskie ogrody zoologiczne nie widziały. Nawet, jeśli uda się zrealizować tylko część z nich, będzie to bez wątpienia największa inwestycja wiwarystyczna w Polsce od czasu budowy poznańskiego Nowego ZOO. Co ważne – w przeciwieństwie np. do Łodzi, nie ma tu mowy tylko o pomysłach i zachciankach, a o konkretnych planach.
W dodatku konsekwentnie i systematycznie realizowanych od 10 lat – co można zaobserwować na poniższej mapie inwestycji zrealizowanych i planowanych w oliwskim ZOO.
(sugerujemy analizować ją na powiększeniu)

ZOO Gdańsk-Oliwa - inwestycje zrealizowane i planowane (z planów Pana M. Nakoniecznego)

Przejdźmy zatem do omówienia poszczególnych inwestycji planowanych.

„Partia Wejściowa oliwskiego ZOO”

Inwestycje w gdańskim ZOO - Partia wejściowa (z planów Pana M. Nakoniecznego)

Partia Wejściowa oliwskiego ZOO obejmuje największy spośród polskich ogrodów zoologicznych zwarty i jednorodny kompleks terenów rozwojowych. W zakresie hodowli i ekspozycji jest on predysponowany dla zwierząt ciepłolubnych środowisk otwartych (np. pustynie, stepy, sawanny), a w zakresie układu funkcjonalnego całości oliwskiego ZOO jest on przystosowany do realizacji nowego wejścia do oliwskiego ZOO (stąd nawa „Partia Wejściowa”), wraz z nowym parkingiem i z nowym centrum obsługi publiczności, co znacznie ułatwia turystom dostęp do ogrodu.

Inwestycje w gdańskim ZOO - Partia Wejściowa. Wizualizacja wkomponowania w obecną przestrzeń (z planów Pana M. Nakoniecznego)

Poza tym realizacja  licznych pawilonów zwierząt ciepłolubnych z posezonową ekspozycją zwierząt wewnątrz pawilonów ma kapitalne znaczenie dla podniesienia posezonowej atrakcyjności oliwskiego ZOO – a to doskonale wpisuje się w pierwsze dwie wspomniane wcześniej kategorie.
Co ważne – zagospodarowanie Partii Wejściowej oliwskiego ZOO będzie procesem wieloletnim i etapowym. Co wcale nie dziwi, patrząc na ilość pomniejszych inwestycji w jej ramach i ogólny rozmach.
Zapoczątkowanie zagospodarowania nastąpiło w roku 2008 etapem wstępnym – nasadzeniami roślinności ekranującej i krajobrazowej – co też uczyniono. Niestety, potem pojawiły się problemy:

Kolejnym etapem miała być zgodna z Wieloletnim Planem Inwestycyjnym Miasta Gdańska realizacja w roku 2010 „Obiektów dla lwów”, których projekt w 2009 r. objęty został pozwoleniem na budowę. Korekty budżetu Miasta Gdańska dokonane w roku 2009 przesunęły w nie określoną przyszłość realizację zarówno „Obiektów dla lwów”, jak i wszelkie inne inwestycje oliwskiego ZOO.

Jak zawsze zatem, rozchodzi się o pieniądze. A właściwie ich brak – z zeszłorocznego budżetu miasta wycięto bowiem 200 mln zł, w tym pieniądze przeznaczone na inwestycje w ZOO.  Sytuacja nie jest jednak aż tak tragiczna – projekt został przesunięty w czasie, a nie zawieszony, wypada więc nam cierpliwie czekać na jego postępującą realizację.
Tymczasem zaś przyjrzyjmy mu się bliżej.
Oto najważniejsze inwestycje „Partii Wejściowej”.

Obiekty dla lwów (tzw. lwiarnia)

Czyli flagowa inwestycja gdańskiego ZOO. Tym bardziej, że lwów w oliwskim ZOO nie ma już od 11 lat, kiedy to w 1999 roku przekazano do innej placówki ostatnie okazy (w ramach akcji likwidowania substandardów), a lwy od zawsze były zwierzętami dla gdańskiego ZOO i samego miasta niezwykle prestiżowymi. Do tego brak lwów w ofercie ekspozycyjnej oliwskiego ZOO jest powszechnie dostrzegany przez publiczność i negatywnie oceniany, tym bardziej, że lwy są „herbowymi” zwierzętami Miasta Gdańska. Na ich pojawienie się będzie jednak trzeba trochę poczekać – co patrząc na historię zmagań ZOO z tym projektem wcale nie dziwi.

Pomimo, iż oliwskie ZOO przygotowało jeden z najatrakcyjniejszych w Europie projekt pawilonu i wielko przestrzennych wybiegów dla unikalnych lwów azjatyckich – historia doprowadzenia do realizacji jest ciągiem decyzji „na nie” dla realizacji. Dwukrotnie przesuwana w czasie była realizacja obiektów dla lwów. Po raz pierwszy w 2001 r. przesunięto realizację na 2010 r., jednak pomimo przesunięcia o 9 lat w Wieloletnim Planie Inwestycyjnym Miasta Gdańska zachowano ceny inwestycji z 2001 r.. To skutkowało koniecznością sporządzenia nowego projektu, respektującego w 2010 r. ceny z 2001 r.. Sporządzony projekt objęty został pozwoleniem na budowę w 2009 r., ale w tym samym roku w wyniku korekt w Wieloletnim Planie Inwestycyjnym Miasta Gdańska inwestycja obiektów dla lwów została usunięta z 2010 r. i przeniesiona w przyszłość zupełnie nie określoną.

Taki obrót spraw wiele wyjaśnia. Opóźnienia mają jednak dodatkowe konsekwencje negatywne:

Należy tym miejscu zaznaczyć, że przedmiotem hodowli i ekspozycji w oliwskim ZOO ma być unikalny lew azjatycki, objęty międzynarodowym programem ochrony. Na zjeździe europejskich ogrodów zoologicznych (EAZA) w Antwerpii w 2008 r. międzynarodowy koordynator programu hodowli lwa azjatyckiego, po uznaniu jakości projektu obiektów dla lwów w oliwskim ZOO – przyznał naszemu ogrodowi możliwość pozyskiwania osobników począwszy od 2010 r. przez kilka kolejnych lat z pominięciem innych ogrodów zoologicznych Europy, od wielu lat oczekujących na lwy azjatyckie. Ten przywilej, w zaistniałej sytuacji, stracił aktualność.

Co do samego obiektu – będzie on jednym z pierwszych, na które natkną się zwiedzający, idący od strony żyrafiarni. Całość będzie zajmowała obszar około 1,5 ha.

Zoo-Oliwa - zagospodarowanie terenu wybiegu lwów (z planów Pana M. Nakoniecznego)

Znaczną część obiektu będzie zajmował rozległy wybieg zewnętrzny, na terenie którego znajdzie się staw o powierzchni ok. 1200 m kw, z którego systemem kaskad wypływać strumień, przepływający przez cały wybieg. Znajdzie się też miejsce na część hodowlaną.
Najważniejszym obiektem całego kompleksu będzie rzecz jasna pawilon lwiarni.

Planowany pawilon lwów - elewacja (z planów Pana M. Nakoniecznego)

Cały obiekt ma zajmować kilkaset metrów kw, a będzie się składał z dwóch wybiegów wewnętrznych lwów (dostępnego dla publiczności ekspozycyjnego, oraz niedostępnego hodowlanego)

Planowany pawilon lwów - przekrój przez obiekt (z planów Pana M. Nakoniecznego)

Planowany pawilon lwów - przekrój przez obiekt (z planów Pana M. Nakoniecznego)

oraz umiejscowionego po lewej stronie od wejścia (na powyższym rysunku z lewej strony lwiarni) wybiegu zwierząt nocnych, na którym zamieszkają m.in. binturongi! Do tej pory tych poważnie zagrożonych wyginięciem drapieżników nie ma żaden ogród zoologiczny w Polsce!

Poza tym po prawej stronie od wejścia do lwiarni znajdować się będzie zadaszony punkt widokowy na wybieg zewnętrzny lwów.

Rzut pawilonu lwów (z planów Pana M. Nakoniecznego)

Nowe wybiegi zwierząt kopytnych przestrzeni otwartych i nowe pawilony

(ośrodek hodowlany przystosowany do międzynarodowych programów hodowli zwierząt w celu reintrodukcji do środowisk naturalnych)

Nowe wybiegi zwierząt kopytnych przestrzeni otwartych i nowe pawilony (na podstawie planów Pana M. Nakoniecznego)

Kompleks obiektów został zaprojektowany jako ośrodek hodowlany przystosowany do międzynarodowych programów hodowli zwierząt w celu reintrodukcji do środowisk naturalnych. Przeznaczenie hodowlane to kilka gatunków dużych ciepłolubnych zwierząt kopytnych, których środowiskiem są przestrzenie otwarte stepu, sawanny lub lasów galeriowych – zebry, antylopy i nosorożce.
Celem dydaktycznym jest nie tylko ekspozycja zwierząt, ale przede wszystkim zapoznanie publiczności z całokształtem działań związanych z hodowlą gatunków ginących – najważniejszą działalnością współczesnych ogrodów zoologicznych.
Kompleks ten będzie pierwszym, z jakim zetknie się publiczność oliwskiego ZOO po przekroczeniu nowej bramy wejściowej ogrodu zlokalizowanej w ramach Partii Wejściowej, tj. od strony Starej Oliwy.

Całość tworzyć ma niezwykłe wrażenie ekspozycyjne – dwa wielkie (łącznie o powierzchni około 1 ha) i amfiladowo usytuowane wybiegi dla grup stadnych zwierząt sprawiać będą wrażenie wglądu we fragment sawanny lub stepu. Dodatkowo część ekspozycyjna obejmie także trzy pawilony, z tym że jedynie dla grup pod nadzorem obsługi i w celach dydaktycznych. Zamysł nowatorski w Polsce.
Zważywszy na charakter tego kompleksu, bardzo mocno rozbudowana będzie część hodowlana.

Nowy pawilon słoni z wybiegami zewnętrznymi

(ośrodek rewitalizacji słoni)

Nowa słoniarnia - widok od frontu (z planów Pana M. Nakoniecznego)

Gdańskie ZOO ma bardzo długą tradycję hodowli słoni, a ostatnie dwadzieścia lat to okres bogatych doświadczeń w utrzymywaniu słoni o szczególnych wymaganiach opieki ze względu na ich traumatyczne doświadczenia psychiczne lub zaniedbania fizyczne w poprzednich miejscach pobytu. Trafiały bowiem często do Gdańska słonie z innych ogrodów zoologicznych, gdzie były sprawcami nieszczęśliwych wypadków, albo okazy przekazywane przez organizację zajmujące się ratowaniem niehumanitarnie taktowanych zwierząt, np. w cyrkach. Zwierzęta te kierowano do oliwskiego ZOO, gdzie dzięki doświadczeniu pracowników otrzymywały odpowiednią opiekę, w tym psychiczną.
Stąd też postanowiono utworzyć w gdańskim ZOO specjalny Ośrodek Rewitalizacji Słoni dla takich właśnie zwierząt.

Dla takiego specjalistycznego nurtu programowego zostały przyjęte rozwiązania funkcjonalne pawilonu. W aspekcie obsługi – pawilon ten będzie ośrodkiem rewitalizacji słoni dzięki specjalnie zaprojektowanemu układowi pomieszczeń-izolatek słoni, korytarzy przepędowych słoni, szydeł zabiegowych dla słoni, itp. urządzeń przystosowanych do najrozmaitszych zachowań osobniczych słoni.

Nowy pawilon słoni - przekrój przez pomieszczenia dla zwierząt (z planów Pana M. Nakoniecznego)

Jeśli zaś chodzi o odbiór całego kompleksu przez publiczność – pawilon ten będzie bez wątpienia jednym z najnowocześniejszych tego typu obiektów w Europie.

Nowy pawilon słoni - przekrój przez strefy dla publiczności (z planów Pana M. Nakoniecznego)

Obiekt będzie dwupoziomowy – na poziomie dolnym znajdą się dzienne wybiegi wewnętrzne słoni, dwa baseny oraz tzw. nocne pomieszczenia słoni i część hodowlana.

Pawilon słoni - rzut niższego poziomu (z planów Pana M. Nakoniecznego)

Natomiast rozległy taras na piętrze, ciągnący się wzdłuż trzech ścian słoniarni, urządzony będzie w stylu tropikalnej oranżerii. Znajdzie się tam miejsce dla tropikalnej roślinności oraz ekspozycja małych zwierząt zamieszkujących dżunglę.

Pawilon słoni - rzut obydwu poziomów (z planów Pana M. Nakoniecznego)

W pawilonie ma się znaleźć miejsce także dla…manatów!

Osobną kwestią będzie ogromny wybieg zewnętrzny, mający rozciągać się aż do obecnego stawu, zamieszkiwanego przez pelikany…

Nowa słoniarnia - widok na wybieg zewnętrzny (z planów Pana M. Nakoniecznego)

Nic, tylko czekać…

Obiekty Partii Wejściowej inne niż hodowlano-ekspozycyjne

Istota Partii Wejściowej oliwskiego ZOO opiera się na dwóch filarach funkcjonalno-przestrzennych: pierwszym z nich jest (szeroko wcześniej opisane) optymalne wykorzystanie dla celów hodowlanych i ekspozycyjnych specyficznych warunków terenowych i mikroklimatycznych dla zwierząt terenów otwartych, drugim zaś jest zespół obiektów infrastruktury rekreacyjnej, turystycznej, dydaktycznej związanych z nowym wejściem do oliwskiego ZOO, przesuniętym w stosunku do obecnego o ok 700 m w kierunku ul. Spacerowej i Starej Oliwy.
Obiekty te pełnić będą funkcje nie tylko związane z obsługą oliwskiego ZOO (choć nie wątpliwie będzie to rola dominująca, zasadnicza) lecz również służyć będą całemu ruchowi turystycznemu i rekreacyjnemu generowanego przez ten rejon Aglomeracji Gdańskiej.

ZOO Gdańsk - projekt nowego parkingu (z planów Pana M. Nakoniecznego)

Znajdą się tutaj:

Nowy parking – na 700-800 miejsc dla samochodów i 10-15 dla autokarów.

Strefa zieleni izolacyjnej – będzie oddzielać wybieg sawanny od parkingu i placu wokół kas.

Kasy i Centrum Obsługi Publiczności – znajdą się tutaj kasy, dyżurka całodobowa i centrum ochrony-monitoringu oliwskiego ZOO, toalety, pomieszczenia interakcyjne (bezpośredni kontakt ze zwierzętami, dydaktyka przyrodnicza i proekologiczna, wystawiennictwo, działalność multimedialna, itp.) pracowników działu dydaktycznego oliwskiego ZOO z publicznością, gastronomia, sklep związany z tematyką przyrodniczą, oliwskim ZOO, walorami turystycznymi miasta i regionu.
Dotychczasowe wejście główne będzie pełniło przede wszystkim funkcję wyjścia z ZOO oraz wejścia zapasowego.

Cały kompleks „Partii wejściowej” będzie się prezentował następująco:

ZOO Gdańsk-Oliwa - plan tzw. Partii wejściowej (na podstawie planów Pana M. Nakoniecznego)

Imponujące. Doczekać się już nie możemy, aż prace znowu ruszą i będziemy mogli wybrać się do tak wyglądającego gdańskiego ZOO. Warto jednak zauważyć, że to największa i najefektowniejsza z planowanych inwestycji w oliwskim ZOO – ale nie jedyna.
Poniżej prezentujemy kilka wybranych inwestycji, planowanych w innych terenach ZOO.

Woliery i wielkopowierzchniowe wybiegi leśne drapieżników

(ośrodek hodowlany przystosowany do międzynarodowych programów hodowli zwierząt w celu reintrodukcji do środowisk naturalnych)

Obecna hodowla i ekspozycja drapieżników jest, w stosunku do dawnej – silnie zawężona. Obejmuje tylko te zwierzęta, którym albo zapewniono właściwy standard hodowli i ekspozycji (np. pantery perskie, serwale, rysie europejski i karakale, żbiki), albo zapewniono standard dopuszczalny wymagający docelowo poprawy (np. tygrysy, pumy, niedźwiedzie brunatne, wilki). Realizacja obiektów o właściwym standardzie opartych na wykorzystaniu bardzo dobrych warunków geograficzno-przyrodniczych jakimi dysponuje oliwskie ZOO – warunkuje wznowienie obecnie nie rozwijanej i częściowo zaniechanej w oliwskim ZOO hodowli i ekspozycji drapieżników.
W planach jest budowa co najmniej trzech obiektów przeznaczony dla dużych drapieżników leśnych, w systemie „ograniczonej swobody” na  wielkopowierzchniowych wybiegach śródleśnych, każdy o powierzchni około 1 ha.
Na jednym z wybiegów zamieszkają tygrysy syberyjskie – znajdzie się on w bezpośrednim sąsiedztwie obecnego wybiegu wilków. Powstanie także nowy pawilon tygrysów.

Obecny wybieg tygrysów syberyjskich w gdańskim ZOO

Drugi wybieg znajdzie się w lesie, przed obecnym przystankiem autobusowym, z prawej strony obecnego wejścia do ZOO, a zamieszkają na nim wilki (choć brane pod uwagę są także niedźwiedzie – wybieg ten miałby mieć charakter ekspozycji „pół-swobodnej” i obserwacji np. z pojazdów).
Natomiast na trzecim wybiegu, który zostanie zlokalizowany bezpośrednio przy obecnych pawilonach tygrysów i niedźwiedzi, zamieszkają niedźwiedzie malajskie lub okularowe (peruwiańskie).
Rozlokowanie wszystkich tych obiektów można zobaczyć na głównej mapie inwestycyjnej.

Kompleks wybiegów, wolier i pawilonów zwany umownie „Moczary Kazirangi”

Nazwa omawianej inwestycji wywiedziona została od indyjskiego rezerwatu będącego ostoją nosorożców indyjskich. Omawiana inwestycja jest propozycją optymalnego wykorzystania sąsiadujących ze sobą terenów naturalnych moczarów i terenów o podłożu stałym, które w kompleksie są optymalne dla ciepłolubnych zwierząt kopytnych środowisk związanych z wodą oraz optymalne dla ciepłolubnych ptaków brodzących.
Zakres omawianej inwestycji jest bardzo ambitny, śmiały, rozległy terytorialnie, a za tym kosztowny. Projekt obejmuje realizację odpowiednio skomponowanych krajobrazowo: wielkokubaturowej woliery przekrywającej część naturalnych mokradeł z przeznaczeniem dla ptaków brodzących krainy orientalnej, co najmniej dwóch, trzech wielkopowierzchniowych wybiegów dla ciepłolubnych zwierząt kopytnych występujących w rezerwacie Kaziranga, w tym dla nosorożców indyjskich. Projekt obejmuje również zespół pawilonów z posezonową ekspozycją zwierząt wewnątrz pawilonów. Dla tej inwestycji optymalne są dwie alternatywne lokalizacje: pierwsza – w centralnej części oliwskiego ZOO w miejscu obecnych wybiegów bawołów indyjskich, jeleni i na moczarach pomiędzy tymi wybiegami, druga – w północnej części oliwskiego ZOO w miejscu obecnych wybiegów jaków, na terenach suchych w stronę północnej granicy oliwskiego ZOO i na moczarach w stronę wschodnią.

Dwie woliery dla egzotycznych ptaków brodzących i pawilon

Projekt obejmuje przekrycie obecnych dwóch stawów (położonych we wzajemnym sąsiedztwie) dwoma wielkokubaturowymi wolierami wolnego lotu oraz obejmuje realizację łączącego te woliery pawilonu z posezonową ekspozycją ptaków wewnątrz pawilonu. Rozwiąże to problem przenoszenia ptaków na zimowisko oraz wyeliminuje inne problemy (kradzieże, ataki drapieżników spoza ogrodu).

Sektor arktyczny

(Staw lub stawy dla kolejnych grup pingwinów lub płetwonogich, skoordynowany funkcjonalnie i przestrzennie z wielkopowierzchniowymi wybiegiem i basenem dla niedźwiedzi polarnych)

Obecny wybieg pingwinów w gdańskim ZOO

Zacieniona dolina w oliwskim ZOO pomiędzy obecnym stawem na wybiegu łosi a stawem pingwinów może być przeznaczona wyłącznie dla wąskiej grupy środowiskowej zwierząt arktycznych związanych z wodą (np. pingwinów, płetownogich oraz niedźwiedzi polarnych). Wykorzystując te lokalne predyspozycje geograficzno-przyrodnicze, przy pewnej redukcji drzewostanu na skarpie koniecznej dla „doświetlenia” światłem słonecznym terenu, poprzez realizację omawianej inwestycji rozwijana będzie ta gałąź hodowli i ekspozycji, która w przeszłości i obecnie jest chlubą oliwskiego ZOO (w przeszłości – pingwiny, foki szare, niedźwiedzie polarne; obecnie – pingwiny, foki szare).

Kompleks wolier i wybiegów zwierząt wysokogórskich

Północny stromy niezalesiony stok, będący obecnym wybiegiem: kóz, owiec i osłów – jest terenem w oliwskim ZOO najlepiej predysponowanym dla hodowli i ekspozycji wąskiej grupy środowiskowej zwierząt środowisk wysokogórskich-bezleśnych. Wykorzystując te lokalne predyspozycje geograficzno-przyrodnicze, poprzez realizację omawianej inwestycji rozwijana będzie ta gałąź hodowli i ekspozycji, obecnie wąsko rozwinięta w oliwskim ZOO.
Projekt obejmuje wolierę dla panter śnieżnych (irbisów), ew. wybieg niedźwiedzi oraz ew. wybieg zwierząt kopytnych tej grupy środowiskowej. Dzięki realizacji woliery dla panter śnieżnych (irbisów), zwierzęta te „wrócą” do oliwskiego ZOO po kilkuletniej nie obecności tego gatunku w naszym ogrodzie, uzyskają nowe wybiegi o stosownym standardzie hodowlanym i ekspozycyjnym.

Wybieg kóz karłowatych w gdańskim ZOO

Pawilon hipopotamów nilowych

Obecny pawilon hipopotamów nilowych nie spełnia podstawowych wymagań i standardów, zarówno hodowlanych jak i ekspozycji posezonowej wewnątrz pawilonu. Co więcej, w takim kształcie obiekt nie nadaje się do dalszej przebudowy.
Mimo to sytuacja jest lepsza, niż w przypadku obecnego obiektu dla słoni, gdyż gdańskie ZOO nadal może liczyć na otrzymanie hipopotamów z innych ogrodów, tyle, że w obecnej sytuacji oliwskie ZOO nie będzie o to zabiegać.

Obecny wybieg zewnętrzny hipopotamów

Dlatego też jednym z priorytetów jest budowa nowego pawilonu dla hipopotamów nilowych.
Kluczową rolę odgrywają tu świetne warunki geograficzno-przyrodnicze dla hodowli i ekspozycji zwierząt związanych ze środowiskiem wodnym, w tym hipopotamów nilowych, jakimi dysponuje gdańskie ZOO.
Nowy, wielkopowierzchniowy wybieg wodny hipopotamów ma zostać zlokalizowana na Dużym Stawie – będzie to największy (naturalny) basen hipopotamów nilowych w europejskich ogrodach zoologicznych, optymalny do utrzymywania na nim stada kilkunastu osobników w warunkach analogicznych do naturalnych.
Przylegać będzie do niego ogromny pawilon hipopotamów, zaprojektowany na zapleczu obecnego pawilonu drapieżników (alternatywnie na miejscu pawilonu drapieżników), zarazem na skraju Dużego Stawu.

Pawilony ciepłolubnych zwierząt kopytnych

Obecne pawilony ciepłolubnych zwierząt kopytnych w większość nie spełniają wymagań z dwóch podstawowych powodów: nieodpowiedni stan techniczny i skromna powierzchnia pomieszczeń dla zwierząt, ograniczającą ich możliwości ruchowe w okresach zimowych, gdy nie mogą wychodzić na wybiegi. Ogranicza to równocześnie hodowlę i nie pozwala w pełni wykorzystać wielkich wybiegów zewnętrznych, które spełniają wszelkie standardy. Do tego dochodzi brak posezonowej ekspozycji tych zwierząt wewnątrz pawilonów.
Dlatego też w planach jest modernizacja istniejących bądź budowa nowych pawilonów na wybiegach antylop (kobów liczi, sitatung, oryksów, nilgau) oraz budowa nowych wybiegów dla ciepłolubnych zwierząt kopytnych związanych z wodą (tapiry, hipopotamy karłowate).

Obecny wybieg tapirów i hipopotamów karłowatych w gdańskim ZOO

PODSUMOWANIE

Oliwskie ZOO jest jedynym w Polsce północnej „pełnoprogramowym” ogrodem zoologicznym, zaliczonym do grona międzynarodowych stowarzyszeń ogrodów zoologicznych (europejskich „EAZA”, światowych „WAZA”), aktywnie uczestniczącym w międzynarodowych programach hodowlanych ochrony ginących gatunków zwierząt. Uznawany jest powszechnie za jeden z najpiękniej zlokalizowanych ogrodów zoologicznych Europy.

W l. 2000-2007 frekwencja w oliwskim ZOO wahała się na poziomie 240.000 ÷ 320.000 zwiedzających, od roku 2008 do roku 2009 gwałtownie wzrosła do liczby blisko 450.000 (zarówno za sprawą pojawienia się w ogrodzie żyraf, jak i za sprawą ogólnego rozwoju ogrodu), co daje najdynamiczniejszy przyrost liczby zwiedzających spośród wszystkich polskich ogrodów zoologicznych! Ambicje są jednak dużo większe – a ZOO robi wszystko, żeby je zrealizować.
Służą temu konsekwentne i przemyślane inwestycje – oddawane do użytku pawilony zimowe, zwiększające frekwencję poza sezonem, imponująca rozmachem „Partia wejściowa”,  spektakularne inwestycje typu żyrafiarnia czy intensywne działania promocyjne oliwskiego ZOO.

I WNIOSKI…

Co tu dużo mówić – plany ogromne, imponujące i rzucające na kolana. Wizja niezwykła i doskonale przemyślana, bazująca na naturalnych możliwościach gdańskiego ZOO i dogłębnie rozprawiająca się ze wszystkimi jego bolączkami.
Nawet częściowa realizacja powyższych planów, zapewni oliwskiemu ZOO palmę pierwszeństwa na krajowym polu zoologicznym – ba! – może wynieść ten ogród jako pierwszy w Polsce na światowy poziom.
Czekamy z niecierpliwością!

A tymczasem w najbliższych dniach ukaże się długo oczekiwana relacja z naszej wyprawy do Gdańska, która zapoczątkuje cały cykl materiałów, poświęconych gdańskiemu ZOO. Znajdzie się wśród nich miejsce zarówno na rozwinięcie pewnych poruszonych w tym artykule wątków, jak i dokładne omówienie wszystkich czołowych inwestycji, zrealizowanych w ostatnich latach w ZOO w Oliwie.

Raz jeszcze serdecznie dziękujemy Panu Markowi Nakoniecznemu za udostępnienie wszelkich materiałów dotyczących planów rozwojowych ZOO w Gdańsku-Oliwie oraz nieocenioną pomoc w ich opracowaniu.
Zdjęcia (chyba że oznaczono inaczej) oraz wszelkie zmodyfikowane plany, szkice i wykresy, są naszego autorstwa, powstały jednak w oparciu o materiały, otrzymane od Pana Nakoniecznego, który jest też autorem wszelkich projektów.
W związku z tym, iż materiały do powyższego artykułu zostały nam przekazane bezpośrednio przez ich autora z intencją publikacji na naszej stronie, Redakcja Mrówkojada zastrzega sobie zatem prawa do powyższego tekstu i wszystkich jego elementów.